Zdradzona wolność. Jej sześciu wrogów

Po opublikowanej niedawno w polskim przekładzie Wolności (Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2017) polski czytelnik otrzymuje teraz Zdradzoną wolność Isaiaha Berlina (19091997), klasyka współczesnej filozofii politycznej. Kolejność ta, symptomatyczna dla dziejów nowożytnego myślenia o wolności i dla jej politycznych losów w XX wieku, odpowiada też doświadczeniom samego autora, który urodził się w Rydze w rodzinie rosyjskich Żydów i w dzieciństwie był świadkiem zdradzonej wolności w postaci traumy rewolucji bolszewickiej 1917 roku, a potem, już na emigracji w Anglii, II wojny światowej i postępów komunizmu. Z perspektywy wydawniczej jednak kolejność tych dzieł była odwrotna. Podstawę niniejszego tekstu stanowił cykl odczytów wygłoszonych w programie radiowym BBC w 1952 roku. Berlin omawiał tam sześciu wrogów wolności, myślicieli, których koncepty zaszkodziły samej jej idei. Chodziło o Helwecjusza, Rousseau, Fichtego, Hegla, Saint-Simona i de Maistre'a. Pojęcia wrodzone, prawo boskie, duch światowy czy wola powszechna tego rodzaju idee kształtują horyzont, w jakim pojmowanie naszej indywidualnej wolności doznaje uszczerbku. Do tych wykładów Berlina dołączono w niniejszym tomie pierwsze wersje jego słynnego eseju Dwie koncepcje wolności. Został on opublikowany dopiero w 1958 roku, lecz z materiału do niego autor korzystał także w prezentowanych tu sześciu wykładach.