Na pytanie Co dać dziecku na gwiazdkę? można odpowiedzieć słowami Marii Ilnickiej oczywiście książkę. Powtarzała to redaktorka Bluszczu wielokrotnie, prawie zawsze jednak w kontekście Bożego Narodzenia, w kontekście gwiazdki. Niniejsza publikacja stanowi próbę syntetycznego zarysu polskiej krytyki literatury dla młodych czytelników w XIX wieku. Analizie poddano wybrane recenzje, omówienia, rozprawy, syntezy, przedmowy krytyczne, nade wszystko zaś poradniki czytelnicze/lekturowe wydane w formie książkowej, autorstwa znanych pedagogów, myślicieli, pisarzy, takich jak Piotr Chmielowski, Adolf Dygasiński, Jan Karłowicz, Władysław Nowicki i in. Studia tu zgromadzone uwzględniają rozwój, przemiany oraz cechy charakterystyczne w postrzeganiu i wartościowaniu literatury dla młodych odbiorców w XIX wieku (dotyczy to poszczególnych dzieł, ale też wybranych gatunków literackich, wokół których toczyła się swoista przede wszystkim pedagogiczna debata). Znajdziemy też zagadnienia związane z kształtowaniem kultury literackiej, takie jak: motywacje czytania, sposoby lektury, normy, wzory i antywzory w zakresie stosunku do książki. Zmierzają one do rekonstruowania postulowanej/wzorcowej kultury czytelniczej dzieci i młodzieży w XIX wieku, opierającej się na filarach pedagogicznych, dydaktycznych, narodowych i religijnych.
Anna Nosek
dr hab. Anna Nosek, prof. UwB historyk literatury, pracuje na Uniwersytecie w Białymstoku w Kolegium Literaturoznawstwa (Zakład Filologicznych Badań Interdyscyplinarnych); prowadzi badania z zakresu literatury dla dzieci i młodzieży oraz czytelnictwa. Publikowała w monografiach zbiorowych, a także na łamach czasopism, takich jak: Prace Polonistyczne, Przegląd Humanistyczny, Linguodidactica, Bibliotekarz Podlaski, Próby, Guliwer, Ars Inter Culturas. Jest redaktorką serii Bajkowa Książniczka; autorką krytycznych wydań zbiorów wierszy: Matka, macierzyństwo w poezji Młodej Polski (2007), Podlascy twórcy dzieciom. Wybór wierszy (2009) oraz monografii: Matko? jak wiele masz twarzy?. Młodopolskie wiersze o kobiecie w roli matki i doświadczeniu macierzyństwa (2014); W przestrzeniach universum i regio. Wiersze dla dzieci współczesnych pisarzy regionu podlaskiego interpretacje (2015); Wędrówki po literaturze dla dzieci i młodzieży XXXXI wieku. Studia, szkice interpretacyjne (2017); Mikołaja Mazanowskiego Duch puszczy podlaskiej. Krytyczna edycja. Konteksty interpretacyjne (2019); Sacrum w literaturze dziecięcej i młodzieżowej, red. A. Nosek, M. Wosnitzka-Kowalska (2021).