Syzyfowe prace - inspirowane po części autobiograficznymi wspomnieniami Stefana Żeromskiego, są powieścią należącą do kanonu literatury polskiej.
Autor maluje w swoim utworze obraz szkoły polskiej w czasach zaboru rosyjskiego.
Skupiając się na historii jednego z uczniów gimnazjum, Marcina Borowicza, Żeromski wprowadza nas w realia ówczesnej szkoły i stosunków pomiędzy nauczycielami i ich podopiecznymi, pozwala nam zrozumieć, na czym polegał proces rusyfikacji, obnaża pogardliwy stosunek Rosjan do Polaków i ich uczuć religijnych, mówi wreszcie o trudzie walki, jaką część polskiej młodzieży podejmowała z wynarodowieniem.
W powieści nie brakuje innych wątków, przede wszystkim opowieści o pierwszej miłości głównego bohatera do Anny Stogowskiej - "Biruty" czy historii jego przyjaźni z Andrzejem Radkiem. Wielki talent Żeromskiego nadaje powieści wymiar wielkiej literatury, w której nie brakuje fascynujących postaci, emocji i głębokiego przesłania moralnego.