KRZYŻACY, to powieść historyczna Henryka Sienkiewicza publikowana w latach 1897-1900 w "Tygodniku Illustrowanym", wydana w 1900 w Warszawie przez wydawnictwo "Gebethner i Wolff" (wydanie jubileuszowe), rękopis powieści przechowuje Biblioteka Narodowa. Powieść przedstawia dzieje konfliktu polsko-krzyżackiego, a akcja utworu toczy się od 1399 (rok śmierci królowej Jadwigi) do 1410 (bitwa pod Grunwaldem). W okresie publikacji powieść była protestem przeciwko germanizacji prowadzonej przez władze zaboru pruskiego. Henryk Sienkiewicz w swojej książce przywołał Polskę w okresie świetności jej oręża i skupił się na zwycięstwie nad zakonem krzyżackim. Tłem historycznym Krzyżaków jest fragment historii Polski przedstawiający konflikt jagiellońskiej Polski z zakonem krzyżackim. Przy pisaniu powieści autor korzystał z Kroniki Janka z Czarnkowa, Historii Jana Długosza, dzieł takich historyków jak Stanisław Smolka i Karol Szajnocha, niemieckich i francuskich opracowań historycznych, map, odpisów ksiąg itd. Na tle znaczących wydarzeń historycznych autor opisuje dzieje barwnych i wyrazistych postaci. Bohaterami powieści są: Jurand ze Spychowa i jego córka Danusia, a także polski rycerz Maćko i jego bratanek Zbyszko z Bogdańca. Tragiczna miłość Zbyszka i Danusi stanowi wątek melodramatyczny, a walka ze zdradzieckimi Krzyżakami miała podnosić ducha Polaków pod zaborami. Kulminacją powieści jest zwycięska bitwa pod Grunwaldem, przedstawiona jako tryumf oręża polsko-litewskiego. Przebieg bitwy Sienkiewicz odtworzył według Jana Długosza i pod wpływem obrazu Jana Matejki. Powieść opisuje wiele wydarzeń i postaci historycznych, choć nie wszystkie opisane są zgodnie z prawdą. Książkowe wydanie powieści w roku 1900 uwieńczyło jubileusz dwudziestopięciolecia pracy pisarza. Krzyżacy ze względu na antyniemiecką wymowę byli pierwszą książką wydaną w Polsce po zakończeniu II wojny światowej; powieść została wydana w sierpniu 1945 roku. Główni bohaterowie: - Danusia Jurandówna - Jagienka ze Zgorzelic - Jurand ze Spychowa - Maćko z Bogdańca - Zbyszko z Bogdańca Postacie historyczne - król Władysław Jagiełło - królowa Jadwiga Andegaweńska - wielki książę Witold - książę Janusz Mazowiecki - książę Siemowit IV - księżna Anna Danuta - Aleksandra Olgierdówna - Marcin z Wrocimowic - Mikołaj Powała z Taczewa - Zawisza Czarny - Zyndram z Maszkowic - wielki mistrz Ulrich von Jungingen - Kuno von Lichtenstein Postacie drugoplanowe: Anula Sieciechówna - służka Jagienki, zakochał się w niej Hlawa. Cztan z Rogowa - zabiegał wraz z Wilkiem z Brzozowej o względy Jagienki ze Zgorzelic, córki Zycha; bił się o nią ze Zbyszkiem z Bogdańca w gospodzie w Krześni; później walczył w bitwie pod Grunwaldem. Wilk z Brzozowej - zabiegał wraz z Cztanem z Rogowa o względy Jagienki ze Zgorzelic, córki Zycha; bił się o nią ze Zbyszkiem z Bogdańca w gospodzie w Krześni, zginął na Śląsku walcząc pod grodem. Fulko de Lorche - rycerz z Lotaryngii. Był gościem zakonu krzyżackiego, krewnym książąt z Brabancji. Przyjaźnił się ze Zbyszkiem z Bogdańca, który uratował go przed turem. Ożenił się z Jagienką z Długolasu. W bitwie pod Grunwaldem walczył po stronie wojsk polsko-litewskich. W wersji filmowej postać tę zagrał Leon Niemczyk. Hlawa (Głowacz) - pomocnik (giermek) Zbyszka z Bogdańca, z pochodzenia Czech. Sanderus - Niemiec, lubiący nieco fantazjować i użalać się nad sobą oszust sprzedający fałszywe relikwie i odpusty: całkowite, na 500, 300 lub 200 lat - jak również tańsze "aby i ubodzy ludzie mogli je nabywać i tym sposobem czyśćcowe męki sobie skracać".