Monografia składa się z sześciu rozdziałów. W pierwszym z nich omówione zostały polskie strategie edukacyjne i oświatowe schyłkowego oświecenia, wprowadzane w życie po trzecim rozbiorze Polski.
W kolejnym rozdziale ukazane zostały polskie strategie edukacyjne i oświatowe doby romantyzmu. W tej części pracy scharakteryzowano problemy dotyczące przede wszystkim romantycznego mesjanizmu i ideału wychowania narodowego, które to najsilniej oddziaływały na polską myśl filozoficzno-pedagogiczną w okresie międzypowstaniowym.
W trzecim rozdziale omówione zostały pozytywistyczne strategie pracy u podstaw skupiającej się wokół polskiej oświaty i wychowania. Upadek powstania styczniowego i uwłaszczenie chłopów w Królestwie Polskim oraz napływ na ziemie polskie obcych prądów pozytywistycznych spowodowały odwrót od romantyzmu i wysunięcie na czoło rozważań kwestii potrzeb pracy organicznej.
Rozdział czwarty dotyczy renesansu wielkich idei pedagogicznych i nadziei na przełomie XIX i XX wieku, a więc w okresie wielkiej eksplozji demograficznej, migracji ludności, rozpadania się więzi stanowych i kształtowania się więzi klasowych oraz świadomości narodowej. Twórczość pedagogiczna tamtych lat przybierała postać strategicznego przekazu edukacyjno-wychowawczego skierowanego do społeczeństwa.